ЗӀен энерги агӀонан коде хьажар

'''ЗӀен энерги''' (системан хӀокху хьолан) — шена чохь системан коьрта дакъош, чеккхе йоцуш, вовшен генадаьхна а долуш лаьттачу жигараллин тиеман хӀоттаман хьолан энергин а, системан бихкина хӀоттаман [[Юьззина энерги|юьззина энергин]] а:

: <math>\Delta E = \sum_{i=1}^N E_i - E,</math>

цигахь <math>\Delta E</math> — системера компонентийн зӀен энергин {{math|''N''}} компоненташ (дакъолгаш), <math>E_i</math> — юьззина энерги {{math|''i''}}-гӀа компонентан йехканза йолчу хьолехь (доза доцуш генаяьккхинчу тиеме дакъолгаш) а, <math>E</math> — йихкинчу системан юьззина энерги.

Доза доцуш генаяьккхинчу тиеме лаьтташ йолчу дакъолгийн системан зӀен энерги лору ноль, аьлчи а дихкина хьал кхоллалуш энерги йолу. ЗӀен энерги нийса ю и система ша лаьтташ йолу дакъолгаш йоькъуш бан безачу минимум белхаца. Цуо амал гойту цхьаьнаэшшараллин системан: зӀен энерги лакхара мел хуьлу, иза цхьаьнаэшшара хуьлу.

ЮкъацагӀерта атомийн [[Валентан электрон|валентан электронашна]] (арахьара [[Электронан чкъор|электронан чкъоьрнийн]] электронаш) ша хуьлчу хьолерчу зӀен энерги цхьабосса хуьлу [[ионизацин энергица]], дацаре ионийн — цхьабосса [[Электронан гергара энерги|электронан гергарчуьнца]].

Шина атоман молекулин [[химин зӀе йохоран энерги]] цхьабосса ю цуьнан термон [[Диссоциаци (хими)|диссоциацин]] энергица, кхочу бӀенашка кДж/моль.

[[Атоман хӀоъ|Атоман хӀоьънан]] зӀен энерги билгалйоккху дукхах дерг чӀогӀачу уьйранца. Дукхах долчу хӀоьънийн иза цхьаьна нуклонан ~8 МэВ хуьлу.

== ЗӀен энергин тайпанаш ==
* [[Ионизацин энерги]]

== Хьажа иштта ==
* [[Гравитацин энерги]]
* [[Массан сакхт]]
* [[Химин потенциал]]
* [[Массан а, энергин а эквиваленталла]]
* [[ХӀоьънан энерги#ЗӀенан энерги]]

 {{rq|sources|refless|img}}
{{phys-chem-stub}}

[[Категори:Физикин хими]]
[[Категори:Энерги]]